Przestój kodeksowy
Przestój jest nieplanowaną, przejściową przerwą w wykonywaniu pracy, spowodowaną niedającymi się z góry przewidzieć okolicznościami. Przyczyny wystąpienia przestoju mogą dotyczyć pracodawcy (zależne i niezależne od niego) albo pracownika. Istotnym warunkiem wystąpienia przestoju jest gotowość pracownika do pracy, czyli pozostawanie w stanie fizycznej i psychicznej zdolności do jej wykonywania oraz chęć jej świadczenia.
Pracownikowi za czas przestoju przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Ponadto wynagrodzenie przestojowe przysługuje pracownikowi, jeżeli przestój nie był przez niego zawiniony. Natomiast za czas zawinionego przez pracownika przestoju wynagrodzenie nie przysługuje.
Inna praca na czas przestoju
Na czas przestoju pracodawca może przenieść pracownika do innej odpowiedniej pracy, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie przewidziane za tę pracę. Nie może ono jednak być niższe od wynagrodzenia za przestój w pracy wynikający z przyczyn dotyczących pracodawcy. Jeżeli jednak przestój nastąpił z winy pracownika, przysługuje mu wyłącznie wynagrodzenie przewidziane za wykonaną pracę.
W przypadku przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi pracownikowi zatrudnionemu przy pracach uzależnionych od tych warunków przysługuje wynagrodzenie za czas przestoju, o ile tak wynika z przepisów prawa pracy. W razie powierzenia pracownikowi na czas trwania takiego przestoju innej pracy ma on prawo do wynagrodzenia przewidzianego za tę pracę, chyba że przepisy prawa pracy przewidują w tym wypadku takie wynagrodzenie, jak za przestój wynikający z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Przestój ekonomiczny z powodu COVID-19
W okresie pandemii koronawirusa ustawodawca ustanowił przepisy przewidujące m.in. wprowadzenie przestoju ekonomicznego. Kwestię tę reguluje art. 15g ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19… (Dz. U. z 2020 r. poz. 1842 ze zm.), zwanej specustawą w sprawie COVID-19. Powołany przepis obejmuje przedsiębiorców w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy – Prawo przedsiębiorców tj.:
1. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca działalność gospodarczą.
2. Przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Art. 4 Prawo przedsiębiorców
oraz organizacje pozarządowe i podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie:
Organizacjami pozarządowymi są:
1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych lub przedsiębiorstwami, instytutami badawczymi, bankami i spółkami prawa handlowego będącymi państwowymi lub samorządowymi osobami prawnymi,
2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku
– osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia, z zastrzeżeniem ust. 4.
3. Działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez:
1) osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
2) stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
3) spółdzielnie socjalne;
4) spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe będące spółkami działającymi na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz. U. z 2019 r. poz. 1468, 1495 i 2251), które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników.
u których wystąpił spadek obrotów gospodarczych w następstwie wystąpienia COVID-19, instytucje kultury, u których wystąpił spadek przychodów w następstwie wystąpienia COVID-19, a także jednostki organizacyjne kościoła, związku wyznaniowego oraz kościelne osoby prawne.
Pracownikowi objętemu przestojem ekonomicznym przysługuje wynagrodzenie obniżone nie więcej niż o 50%, nie niższe jednak niż minimalne wynagrodzenie za pracę proporcjonalne do wymiaru czasu pracy.
Jak wynika z powołanych przepisów, w sytuacji przestoju ekonomicznego nie obowiązują specjalne zasady obliczania wynagrodzenia przestojowego poza spełnieniem warunku obniżenia wynagrodzenia maksymalnie o 50%, przy zachowaniu płacy minimalnej odpowiednio do wielkości etatu pracownika.
Wynagrodzenie przestojowe kodeksowe
Pracownikowi, który otrzymuje tylko stałe miesięczne wynagrodzenie, wynagrodzenie przestojowe oblicza się na podstawie § 4a rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia… Regulacja ta przewiduje, że wynagrodzenie za jedną godzinę przestoju ustala się, dzieląc miesięczną stawkę wynagrodzenia przez liczbę godzin pracy przypadających do przepracowania w danym miesiącu.
Ustalenie wynagrodzenia przestojowego w razie wynagradzania pracownika stawką godzinową wymaga pomnożenia tej stawki przez liczbę godzin nie wykonywania pracy z powodu przestoju.
Z kolei w przypadku określenia wynagrodzenia w stawce procentowej, przy obliczeniu wynagrodzenia przestojowego stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego. W tym celu należy:
- ustalić podstawę wynagrodzenia, przyjmując składniki zmienne w łącznej wysokości wypłaconej w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc wystąpienia przestoju (lub w okresie 12 miesięcy przy znacznych wahaniach),
- obliczyć 60% tej podstawy,
- ustalić stawkę za godzinę przestoju, dzieląc 60% podstawy wynagrodzenia przez liczbę godzin przepracowanych w okresie, z którego ustalono podstawę (przykład).
Przykład 1
Pracownik otrzymuje wynagrodzenie akordowe. W lutym 2021 r. z powodu awarii maszyny przez 7 godzin nie świadczył pracy, mimo że był gotów do jej wykonania.
W okresie 3 miesięcy poprzedzających przestój uzyskał następujące wynagrodzenie: w listopadzie 2020 r. – 4 250 zł, w grudniu 2020 r. – 3 880 zł i w styczniu 2021 r. – 4 120 zł. W okresie tym łącznie przepracował 480 godzin, tj. 160 godz. + 168 godz. + 152 godz. Wynagrodzenie przestojowe za luty 2021 r. wyniosło:
4 250 zł + 3 880 zł + 4 120 zł = 12 250 zł,
12 250 zł × 60% = 7 350 zł,
7 350 zł : 480 godz. = 15,31 zł,
15,31 zł × 7 godz. = 107,17 zł
Przykład 2
Pracownik otrzymuje wynagrodzenie za pracę w formie stawki godzinowej. Jego stawka wynosi 21,00 zł. W marcu 2021 r. z powodu awarii maszyny przez 4 godziny nie świadczył pracy, mimo że był gotów do jej wykonania.
4 godz. × 21,00 zł = 48,00 zł
