Spółka kapitałowa a osobowa – różnice

Spółki prawa handlowego uregulowane są w Kodeksie spółek handlowych. Ustawa dzieli je na: 

Spółki osobowe 

Filarem spółek osobowych są wspólnicy, ich wzajemne zaufanie i osobiste zaangażowanie w działalność spółki. Rolę wspólników w spółkach osobowych podkreśla fakt, że zmiana bądź przystąpienie nowego wspólnika do spółki (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej) często wiąże się z koniecznością załatwienia wielu formalności.  

Spółki osobowe są “ułomnymi” osobami prawnymi, biorącymi mimo to udział w obrocie prawnym, ze względu na przyznanie im przepisem szczególnym zdolności prawnej, czyli niektórych atrybutów osoby prawnej. W przypadku spółki osobowej tym przepisem jest powołany art. 8 Kodeksu spółek handlowych. Wynika z niego, że spółka osobowa może: 

• nabywać we własnym imieniu własność nieruchomości i inne prawa również prawa rzeczowe 
• zaciągać zobowiązania 
• pozywać i być pozywaną (tzw. zdolność sądowa) 

Co do zasady, wspólnicy spółki osobowej odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem. Jest to tzw. odpowiedzialność solidarna wynikająca z art. 22 § 2 i art. 31 § 1 Kodeksu spółek handlowych. 

Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31.

Art. 22 § 2 Kodeks spółek handlowych

Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (subsydiarna odpowiedzialność wspólnika)

Art. 31 § 1 Kodeks spółek handlowych

Odpowiedzialność wspólnika spółki osobowej ukształtowana jest w taki sposób, że wierzyciel zostanie zaspokojony najpierw z majątku spółki, a w przypadku gdy majątek spółki nie wystarcza na pokrycie długu, wówczas może egzekwować swą należność z majątków osobistych wspólników według zasad odpowiedzialności solidarnej. Jeżeli świadczenie wierzyciela spełni tylko jeden wspólnik, uzyskuje on prawo regresu względem pozostałych wspólników. 

Wspólnicy spółki osobowej opodatkowani są podatkiem od osób fizycznych. Spółka sama nie płaci podatku dochodowego. Wspólnicy podlegają opodatkowaniu proporcjonalnie do udziału w zyskach lub wkładu określonych w umowie. W braku stosownych postanowień w umowie, istnieje domniemanie, że wkłady wspólników są równe. 

Na poziomie spółki nie ustala się dochodu do opodatkowania. Spółka osobowa pomimo braku statusu podatnika na gruncie podatku dochodowego ma obowiązek prowadzi ewidencję rachunkową w postaci podatkowej księgi przychodów i rozchodów albo ksiąg rachunkowych, z których wynikają kwoty niezbędne do ustalenia dochodu wspólników. 

Kwoty przychodów i wydatków z ewidencji rachunkowych spółki osobowej są przydzielane wspólnikom proporcjonalnie do ich udziału zgodnie z zasadami wskazanymi powyżej. Dopiero na podstawie takich rozrachunków wyliczany jest dochód – nie dla spółki – dla każdego ze wspólników z osobna. 

Spółki kapitałowe 

Spółka kapitałowa jest w pełni osobą prawną. Mianem spółki kapitałowej w organizacji określana jest spółka kapitałowa, która funkcjonuje od momentu zawarcia umowy spółki do czasu jej zarejestrowania tj. do momentu, w którym spółka kapitałowa posiądzie osobowość prawną. Mimo tego przejściowego charakteru spółka kapitałowa w rejestracji może we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Zarejestrowana spółka kapitałowa jest kontynuatorką działań spółki w organizacji

W spółkach kapitałowych, odpowiedzialność za zobowiązania, ponosi sama spółka. Oznacza to, że kiedy spółka zaciąga jakiś dług, to odpowiedzialność za dług ponosi spółka, a nie wspólnicy. Wspólnicy ponoszą ryzyko związane z możliwością utraty wniesionych wkładów.  

Jeżeli przedsięwzięcie, w którego celu utworzono spółkę nie powiedzie się – wspólnik straci tylko to, co włożył w ramach kapitału początkowego.   

Sytuacja wygląda nieco inaczej w przypadku członków zarządu (bo bycie wspólnikiem spółki nie równa się zasiadania w szeregach jej zarządu i na odwrót) spółek kapitałowych. Kodeks spółek handlowych przewiduje, że członkowie zarządu spółki z o.o. odpowiadają za zobowiązania solidarnie ze spółką.  

Zasada ta obowiązuje, jeżeli wspólnicy (nieumyślnie bądź w wyniku umyślnego niedbalstwa) podali nieprawdziwe dane w oświadczeniach dotyczących pełnego pokrycia wkładu własnego. Takie oświadczenia sporządza się np. rejestrując spółkę albo zgłaszając do sądu fakt podwyższenia (obniżenia) kapitału. 

W spółkach kapitałowych odpowiedzialność wspólników (udziałowców) ogranicza się do wniesionych wkładów. Jednakże, w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki będzie bezskuteczna, członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności. W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością członek zarządu może (zgodnie z Art. 299 § 2. K.s.h.) zostać zwolniony z tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że: 

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu albo, 
• że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy albo, 
• że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. 

W przypadku spółek kapitałowych występuje tzw. podwójne opodatkowanie. Spółka ma osobowość prawną, dlatego zobowiązana jest płacić podatek od osób prawnych (CIT), a następnie, od dywidend wypłacanym wspólnikom, pobierany jest podatek dochodowy od osób fizycznych. 

Różnice między spółką osobową a spółką kapitałową