Wolny zawód a składki ZUS
Wolny zawód – definicja Nie ma ściśle określonej definicji, jeśli chodzi o wolne zawody. Powołując się na słownik języka polskiego PWN sformułowanie to oznacza: „zawód, którego wykonywanie nie jest ograniczone umową o pracę zawieraną z jakąś instytucją”. Wolny zawód to również działalność wykonywana osobiście przez: lekarzy, lekarzy dentystów, lekarzy weterynarii, ratowników medycznych techników dentystycznych, felczerów, pielęgniarki, położne, architektów, tłumaczy, nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny, psychologów, fizjoterapeutów, adwokatów, notariuszy, radców prawnych, inżynierów budownictwa, rzeczoznawców budowlanych, biegłych rewidentów, księgowych, agentów ubezpieczeniowych, agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające, brokerów reasekuracyjnych, brokerów ubezpieczeniowych, doradców podatkowych, doradców restrukturyzacyjnych, maklerów papierów wartościowych, doradców inwestycyjnych, agentów firm inwestycyjnych, rzeczników patentowych. Wolny zawód – czy trzeba płacić ZUS? Osoba wykonująca wolny zawód nie jest związana żadnym stosunkiem pracy. Z reguły osoby te są samozatrudnione, a więc składki ZUS opłacają tak jak każdy inny przedsiębiorca. Mają oni prawo do dwuletniej preferencji i zwykłego ZUS oraz (przy spełnieniu odpowiednich warunków) możliwość skorzystania z tzw. ulgi na start. Osoby wykonujące wolny zawód nie mogą skorzystać natomiast z tzw. małego ZUS. “Ulga na start” W ramach tej ulgi przez okres pierwszych 6 miesięcy prowadzenia działalności przedsiębiorca może zrezygnować z ubezpieczeń społecznych. W związku z tym będzie zobowiązany jedynie do opłacania składki zdrowotnej. Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2021 r. wynosi 381,81 zł. Podstawą jej wyliczenia jest kwota 4 242,38 zł Preferencyjny ZUS Przedsiębiorcy, którzy mają prawo opłacać preferencyjne stawki ZUS, mogą opłacać składki od zadeklarowanej indywidualnie kwoty, z zastrzeżeniem dolnego limitu. Ustalona podstawa opłacanych składek nie może być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2021 roku jest to 840 zł). Preferencyjne stawki ZUS nie przysługują osobom rozpoczynającym działalność na podstawie przepisów ustawy o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, które: 1) prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność, 2) wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej. Zwykły ZUS Przedsiębiorcy nie uprawnieni do ulg opłacają składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2021 roku podstawa ta wynosi 3 155,40 zł).
Przejście na mały ZUS po okresie ulgowych składek
Z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej przedsiębiorca standardowo płaci składki na ubezpieczenie społeczne od zadeklarowanej przez siebie podstawy. Minimalna podstawa, którą może zadeklarować, to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego brutto, wynoszącego w 2020 roku 5227 zł, czyli kwota 3136,2 zł. Jednak nowe firmy jednoosobowe lub wspólnicy spółki cywilnej mogą przez pełne 24 miesiące kalendarzowe płacić niższe składki na ubezpieczenia społeczne, liczone od obniżonej podstawy. Obniżona podstawa nie może być niższa niż 30% minimalnego wynagrodzenia. W 2020 roku jest to 30% z 2600 zł, czyli 780 zł. Jeżeli przedsiębiorca korzysta z preferencyjnych składek i prowadzenie działalności gospodarczej jest jego jedynym tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, to nie opłaca za siebie składek na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. *Kwota składki na ubezpieczenie wypadkowe obliczona została w wysokości 1,67% – jest to stopa procentowa właściwa dla płatników składek zgłaszających w poprzednim roku kalendarzowym do ubezpieczenia wypadkowego przeciętnie miesięcznie nie więcej niż 9 osób. Po zakończeniu okresu obniżonej składki ZUS przedsiębiorca powinien zacząć opłacać za siebie składki na ubezpieczenie społeczne od podstawy nie niższej niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (w 2020 r. – 3.136,20 zł). Jeżeli jednak spełni określone warunki tzn. przychód z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczył kwoty 120 000 zł to może opłacać za siebie składki społeczne w ramach tzw. małego ZUS. Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tych osób ustalana jest w oparciu o dochód z prowadzonej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym. Aby ustalić podstawę wymiaru składek przedsiębiorca musi najpierw obliczyć przeciętny miesięczny dochód uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym, a następnie otrzymany wynik musi zaokrąglić do pełnych groszy (jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 grosza lub w dół – gdy końcówka jest niższa niż 0,5 grosza). Kolejnym krokiem jest pomnożenie przeciętnego miesięcznego dochodu z działalności gospodarczej przez współczynnik wynoszący 0,5. Wzór na ustalenie przeciętnego miesięcznego dochodu: Przy ustalaniu dochodu należy pamiętać, że jeżeli składki na ubezpieczenie społeczne przedsiębiorcy korzystającego z małego ZUS (oraz osób z nim współpracujących) zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, to roczny dochód powiększa się o kwoty tych składek. Otrzymany wynik należy porównać z dolnym i górnym limitem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne obowiązującym osoby prowadzące działalność gospodarczą opłacające mały ZUS. Ustalona bowiem we wskazany sposób najniższa podstawa wymiaru składek na te ubezpieczenia nie może: przekroczyć 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy (w 2020 r. – 3.136,20 zł), być niższa niż 30% kwoty minimalnego wynagrodzenia (w 2020 r. – nie niższa niż 780 zł, a w 2021 r. – 840 zł). Uprawniony przedsiębiorca, który chce skorzystać z małego ZUS, powinien zgłosić się do ubezpieczeń społecznych (także zdrowotnego) z odpowiednim kodem tytułu ubezpieczenia, tj. 05 90 X X lub 05 92 X X – jeśli ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy. Zgłoszenia dokonuje na druku ZUS ZUA, w terminie 7 dni. Przykład: Zakładając, że przedsiębiorca w 2019 r. osiągnie dochód w kwocie 69 400 zł oraz że prowadził działalność przez cały rok, to podstawa małego ZUS-u będzie wyliczana następująco: 69 400 zł / 365 dni x 30 = 5 704,11 zł5 704,11 zł x 0,5 = 2 852,06 zł Odp. Podstawa naliczania składek dla przedsiębiorcy będzie wynosiła 2 852,06 zł. Ryczałtowe składki ZUS w 2020 roku będą opłacane od kwoty 3136,20 zł. W tej sytuacji przedsiębiorca opłacający mały ZUS plus zaoszczędzi miesięcznie 96,86 zł. Przedstawia to poniższa tabela.