Zasady odliczania VAT w 2021 roku – część I

Prawo do odliczenia VAT

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w takim zakresie, w jakim nabywane towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Kwotę podatku naliczonego stanowi:

1. zryczałtowany zwrot podatku, o którym mowa w art. 116 ust. 6,
2. w przypadku importu towarów – kwota podatku:
   1. wynikająca z otrzymanego dokumentu celnego,
   1. należnego, w przypadku, o którym mowa w art. 33a,
   1. wynikająca z deklaracji importowej, w przypadku, o którym mowa w art. 33b,
3. suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:
   1. nabycia towarów i usług,
   1. dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi,
4. kwota podatku należnego z tytułu:
   1. świadczenia usług, dla którego podatnikiem jest ich usługobiorca,
   1. dostawy towarów, dla której podatnikiem jest ich nabywca,
   1. wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, o którym mowa w art. 9 oraz art. 11,
5. różnica podatku, o której mowa w art. 30c ust. 2 i art. 37,
6. u podatnika, o którym mowa w art. 16, kwota stanowiąca równowartość 23% kwoty należnej z tytułu dostawy nowego środka transportu, nie wyższa jednak niż kwota podatku zawartego w fakturze stwierdzającej nabycie tego środka lub dokumencie celnym, albo podatku zapłaconego przez tego podatnika od wewnątrzwspólnotowego nabycia tego środka.

Moment odliczenia VAT

Powołując się na art.86 ust.10 i 10b ustawy o podatku od towarów i usług, prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego powstaje w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy po stronie sprzedawcy (co zwykle oznacza dokonanie dostawy towaru lub wykonanie usługi), jednak nie wcześniej niż w dniu otrzymania faktury.

Warunkiem odliczenia podatku naliczonego jest powstanie po stronie sprzedawcy obowiązku podatkowego od danej czynności oraz posiadanie przez nabywcę faktury dokumentującej zakup.

Zgodnie z art. 86 ust. 11 ustawy o VAT, jeżeli podatnik nie dokonał obniżenia kwoty podatku należnego w terminach określonych w ust. 10, 10d i 10e, może obniżyć kwotę podatku należnego w deklaracji podatkowej za jeden z trzech następnych okresów rozliczeniowych, a w przypadku podatnika rozliczającego się z VAT za okresy kwartalne, w deklaracji podatkowej za jeden z dwóch następnych okresów rozliczeniowych.

Uwaga! Od 1 stycznia 2021 r. podatnikom VAT rozliczającym się miesięcznie wydłużono termin odliczenia VAT naliczonego na bieżąco łącznie do czterech okresów rozliczeniowych (w poprzednim stanie prawnym były to trzy okresy rozliczeniowe). W przypadku podatników rozliczających się kwartalnie rozwiązanie pozostało bez zmian – mogą oni odliczyć na bieżąco VAT naliczony w okresie rozliczeniowym, w którym nabywają to prawo lub w jednym z dwóch następnych okresów rozliczeniowych.

Po upływie wskazanych terminów odliczenie również jest możliwe, jednak wyłącznie poprzez korektę deklaracji na podstawie art. 86 ust. 13 ustawy o VAT. Korekty tej można dokonać w ciągu 5 lat, licząc od początku roku, w którym powstało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.

Podobne zasady odliczania VAT naliczonego dotyczą zaliczek uiszczanych na poczet nabywanych towarów i usług. Jeżeli zatem podatnik uiścił zaliczkę przed dostawą towaru czy wykonaniem usługi, wówczas prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje mu w takiej części, w jakiej zapłacił zaliczkę, jeżeli powstał z tytułu jej uiszczenia obowiązek podatkowy i podatnik będzie dysponował fakturą potwierdzającą zapłatę zaliczki.

Wyłączenia z odliczenia

Należy pamiętać, że prawo do odliczenia podatku naliczonego przysługuje podatnikom podatku VAT w przypadku, gdy dokonywane zakupy mają związek z czynnościami opodatkowanymi. Odliczyć zatem można podatek naliczony, który jest związany z transakcjami opodatkowanymi podatnika, tzn. których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Zgodnie z art. 88 ust. 4 ustawy o VAT, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do podatników, którzy nie są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni (na podstawie  art. 96 ustawy o VAT), z wyłączeniem przypadków, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 7 tej ustawy.

Kto nie ma prawa do odliczenia VAT?

• podmioty niebędące podatnikami VAT (nieprowadzące działalności gospodarczej),
• podmioty gospodarcze korzystające ze zwolnienia podmiotowego z VAT na podstawie art. 113 ustawy o VAT,
• podmioty gospodarcze prowadzące wyłącznie działalność przedmiotowo zwolnioną z VAT,
• podatnicy świadczący usługi taksówek osobowych (PKWiU 49.32. 11.0), którzy wybrali opodatkowanie tych usług w formie ryczałtu,
• podatnicy świadczący usługi turystyki, gdzie podstawą opodatkowania jest kwota marży pomniejszona o kwotę należnego podatku VAT,
• podatnicy dokonujący dostawy towarów używanych, dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich lub antyków nabytych uprzednio dla celów prowadzonej działalności bądź też importowanych dla celów odprzedaży, dla których podstawą opodatkowania podatkiem jest marża stanowiąca różnicę między całkowitą kwotą, którą ma zapłacić nabywca towaru a kwotą nabycia pomniejszoną o kwotę podatku.

Poza wyżej wymienionymi ograniczeniami w odliczaniu podatku naliczonego o charakterze podmiotowym, ustawodawca przewidział innego rodzaju ograniczenia bądź wyłączenia z prawa do odliczenia podatku naliczonego od nabywanych towarów i usług. I tak, na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy o VAT, obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się do nabywanych przez podatnika usług noclegowych i gastronomicznych z wyjątkiem:

• nabycia gotowych posiłków przeznaczonych dla pasażerów przez podatników świadczących usługi przewozu osób,
• usług noclegowych nabywanych w celu ich odsprzedaży, opodatkowanych u tego podatnika na podstawie art.8 ust.2a ustawy o VAT.

Obniżenia kwoty lub zwrotu różnicy podatku należnego nie stosuje się także do otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika w prowadzonej przez niego ewidencji na potrzeby podatku.

Trzeba mieć na uwadze, że jak określa art. 88 ust. 3a ustawy o VAT do odliczenia VAT nie uprawniają nabywcy faktury, dokumenty celne oraz duplikaty faktur:

• wystawione przez podmiot nieistniejący,
• dokumentujące transakcje niepodlegające opodatkowaniu, albo zwolnione od podatku,
• stwierdzające czynności, które nie zostały dokonane – w części dotyczącej tych czynności,
• podające kwoty niezgodne z rzeczywistością – w części dotyczącej tych pozycji, dla których podane zostały kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• potwierdzające czynności, do których mają zastosowanie przepisy art. 58 i 83 Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740) – w części dotyczącej tych czynności,
• wystawione przez nabywcę zgodnie z odrębnymi przepisami, jeśli nie zostały zaakceptowane przez sprzedawcę,
• w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze – w części dotyczącej tych czynności.