Cel kapitału i kto jest do niego uprawniony
Celem rodzinnego kapitału opiekuńczego jest częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka, w tym z opieką nad nim i zaspokojeniem jego potrzeb życiowych. Przysługiwać ma on od 1 stycznia 2022 r.:
- bez względu na dochód,
- matce bądź ojcu (także osobie, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia), na
- drugie i każde kolejne dziecko w rodzinie (jeżeli wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki lub ojca),
- od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12 miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym dziecko ukończy 36 miesiąc życia, (w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie – od pierwszego dnia 12 miesiąca liczonego od dnia, w którym osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, do ostatniego dnia miesiąca przypadającego przed 36 miesiącem liczonym jak wyżej, nie dłużej jednak niż do miesiąca ukończenia przez dziecko 7 roku życia albo – gdy wobec dziecka podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – 10 roku życia).
Za pierwsze dziecko uznawane jest dziecko najstarsze rodzinie. Bez znaczenia jest jego wiek, a w przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez matkę albo ojca.
Komu nie przysługuje rodzinny kapitał opiekuńczy?
Świadczenie to nie przysługuje, jeżeli:
- dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej,
- rodzic dziecka został pozbawiony władzy rodzicielskiej;
- członkowi rodziny przysługuje za granicą na dziecko świadczenie o podobnym charakterze do kapitału, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Wysokość świadczenia
Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie wypłacany w wysokości 500 zł (przez okres 24 miesięcy) albo 1 000 zł (przez okres 12 miesięcy) miesięcznie na dziecko w rodzinie. Łączna wysokość świadczenia nie może być wyższa niż 12 000 zł na dziecko.
Jeśli dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, kwota kapitału zostanie ustalona każdemu z rodziców w wysokości połowy kwoty przysługującego kapitału.
Jednak w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie, w stosunku, do którego osoba, która przyjęła je na wychowanie, wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, kapitał przysługuje tej osobie w pełnej przewidzianej ustawą kwocie, niezależnie od kwoty kapitału pobranej uprzednio na to dziecko przez inną osobę.
Rodzinny kapitał opiekuńczy zwolniony będzie z podatku od osób fizycznych.
Rodzinny kapitał opiekuńczy w tzw. okresie przejściowym
Prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego będzie przysługiwało począwszy od 1 stycznia 2022 r., ale należne będzie także rodzicom, którzy w tym dniu będą już mieli drugie i kolejne dzieci w wieku od ukończenia 12 do 36 miesiąca życia. Z tym że na takie dzieci kapitał będzie przysługiwał proporcjonalnie za okres od 1 stycznia 2022 r. do czasu ukończenia przez drugie lub kolejne dzieci 36 miesiąca życia, w wysokości pomniejszonej o kwotę 500 zł za każdy miesiąc, począwszy od miesiąca, w którym dziecko ukończyło 12 miesiąc życia, a przypadający przed styczniem 2022 r.
Wniosek o przyznanie świadczenia
Realizacją rodzinnego kapitału opiekuńczego, czyli prowadzeniem postępowania w sprawie przyznania świadczenia i jego wypłatą, zajmie się ZUS, do którego trzeba będzie wystąpić ze stosownym wnioskiem. Przy czym będzie można go złożyć wraz z wymaganymi załącznikami wyłącznie w postaci elektronicznej, za pośrednictwem portalu PUE ZUS, portalu Emp@tia lub bankowości elektronicznej.
Wniosek powinien być złożony w okresie:
- między pierwszym dniem trzeciego miesiąca poprzedzającego miesiąc ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia a ostatnim dniem pierwszego miesiąca przypadającego po miesiącu ukończenia przez dziecko 12 miesiąca życia;
- między pierwszym dniem trzeciego miesiąca poprzedzającego 12 miesiąc liczony od dnia, w którym osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia, a ostatnim dniem pierwszego miesiąca przypadającego po 12 miesiącu liczonym od dnia, w którym osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o wszczęcie postępowania w sprawie jego przysposobienia.
Złożenie wniosku po upływie wskazanego wyżej okresu będzie skutkowało przyznaniem kapitału od miesiąca złożenia wniosku, w łącznej wysokości obniżonej o kwotę 500 zł za każdy miniony miesiąc.
