Kodeks pracy nie przewiduje odprawy dla pracownika zwalnianego, a jedynie odprawy rentowo-emerytalne i pośmiertne. Odprawy z pracy związane ze zwolnieniem pracownika precyzuje ustawa o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników z marca 2003 roku.
Kiedy należy się odprawa?
Podstawowym kryterium, zgodnie z którym pracownik nabywa prawo do odprawy, jest rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn od niego niezależnych. Ponadto brana jest pod uwagę liczba pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy.
Ustawa o zwolnieniach grupowych przewiduje, że warunkiem nabycia odprawy pieniężnej jest posiadanie statusu pracownika u pracodawcy, który zatrudnia co najmniej 20 pracowników oraz utracenie zatrudnienia z winy pracodawcy. Odprawa przysługuje tylko pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, bez znaczenia czy jest to umowa na czas nieokreślony, czy określony.
Komu należy się odprawa?
Odprawa pieniężna dla zwolnionych pracowników przysługuje:
- wtedy, kiedy ustanie stosunku pracy nastąpiło na mocy wypowiedzenia wręczonego pracownikowi przez pracodawcę lub porozumienia stron, gdy przyczyna zwolnienia leży po stronie pracodawcy
- pracownikowi, któremu pracodawca wypowiedział warunki pracy lub płacy, a pracownik nie przyjął nowych warunków
Grupowe zwolnienie
Odprawa pieniężna dla zwolnionych pracowników przysługuje, gdy zwolnienia następują z przyczyn niedotyczących pracowników w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę lub na mocy porozumienia stron z określoną liczbą pracowników w okresie nieprzekraczającym 30 dni. Do zwolnień grupowych zaliczamy sytuację, w której pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników zwalnia w wymienionym okresie:
- 10 pracowników, gdy zatrudnia mniej niż 100 osób,
- 10% załogi, gdy w firmie pracuje co najmniej 100 osób, ale mniej niż 300,
- 30 pracowników, gdy zakład zatrudnia co najmniej 300 osób.
Indywidualne zwolnienie
Do otrzymania odprawy uprawnieni są nie tylko pracownicy zwalniani grupowo, lecz także ci zwalniani indywidualnie, pod warunkiem, że przyczyny istniejące po stronie pracodawcy są wyłączną podstawą rozwiązania umowy o pracę, np. likwidacja określonych stanowisk bądź ogłoszenie upadłości czy likwidacji firmy. Oznacza to, że jeżeli na decyzję o zwolnieniu pracownika miały wpływ też inne okoliczności, odprawa nie należy się pracownikowi.
Wysokość odprawy
Pracownikowi, któremu rozwiązano stosunek pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna, która uzależniona jest od stażu pracy u danego pracodawcy oraz wysokości jego wynagrodzenia. Wysokość odprawy pieniężnej przysługującej pracownikom zwalnianym w trybie ustawy o zwolnieniach grupowych nie może przekraczać 15-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.
I tak odprawa pieniężna dla zwolnionych pracowników przysługuje w wysokości:
- jednomiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
- dwumiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
- trzymiesięcznego wynagrodzenia – jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.
Odprawa pieniężna dla zwolnionych pracowników wyliczana jest według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Nie stosuje się jednak współczynnika urlopowego, gdyż odprawę ustala się w wysokości wynagrodzenia miesięcznego.
Wypłata odprawy powinna nastąpić najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy, ostatecznie w terminie wypłaty ostatniego wynagrodzenia za pracę.