Prowadząc działalność gospodarczą niestety musisz liczyć się z tym, że może spotkać Cię kontrola organów państwa. Jednak jak w każdej dziedzinie powinieneś znać swoje prawa.
Kto i w jakim zakresie może skontrolować firmę?
Oczywiście głównymi organami, które mogą skontrolować przedsiębiorstwo są te, z którymi jego właściciel ma kontakt raczej najczęściej tj. ZUS, Urząd Skarbowy oraz Państwowa Inspekcja Pracy.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Inspektorzy ZUS kontrolują czy płatnik składek płacił je terminowo, czy zgłosił wszystkie uprawnione osoby do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych, czy prawidłowo obliczył wszystkie składki oraz czy wypłacił odpowiednio świadczenia.
Kontrolę przedsiębiorstwa poprzedzi zawiadomienie o zamiarze jej wszczęcia. Stanie się to nie wcześniej niż po 7 dniach od dnia, w którym odbierzesz zawiadomienie, i nie później niż po 30 dniach (wymaga to ponownego zawiadomienia) od dnia doręczenia zawiadomienia. Na pisemny wniosek przedsiębiorcy inspektor ZUS może zjawić się wcześniej niż po 7 dniach od doręczenia zawiadomienia.
Jeżeli w tym czasie Twoją działalność gospodarczą kontroluje inna uprawniona instytucja publiczna (o których przeczytasz dalej), to inspektor kontroli ZUS odstąpi od kontroli (chyba, że wyrazisz zgodę na równoczesne prowadzenie więcej niż jednej kontroli). Kontrola wówczas odbędzie się w innym terminie. Należy pamiętać, aby prowadzić książkę kontroli w firmie, która potwierdza, że została rozpoczęta kontrola innego organu.
Urząd Skarbowy
Kontrola US ma głównie na celu sprawdzenie, czy przedsiębiorca wywiązuje się prawidłowo z przestrzegania przepisów prawa podatkowego. Przykładowy zakres kontroli to: naliczanie i opłacanie podatku dochodowego, zwroty VAT, prawidłowe prowadzenie dokumentacji.
Co do zasady, US musi pisemnie powiadomić podatnika o zamiarze sprawdzenia, czy należycie wywiązuje się on ze swoich obowiązków podatkowych.
Wówczas dokument zawiera m.in. zakres kontroli, rodzaj sprawdzanego podatku, okres objęty weryfikacją.
Kontrola podatkowa może być wszczęta nie wcześniej niż po tygodniu od dnia doręczenia zawiadomienia i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia – w tym czasie podatnik może skorygować błędy i sprostować ewentualne nieścisłości w dokumentacji.
Tak jak i w przypadku kontroli ZUS dopuszczalne jest przystąpienie do działań kontrolnych przed upływem tygodnia od doręczenia tego pisma. Wymaga to jednak zgody lub wniosku przedsiębiorcy.
Są jednak sytuacje w których urząd się nie zapowie… a dokładnie wtedy, gdy czynności kontrolne są niezbędne dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego lub gdy są konieczne do zabezpieczenia dowodów ich dokonania (przykład: kontrola wydawania paragonów w sklepie).
Państwowa Inspekcja Pracy
Kontrole przeprowadzane przez Państwową Inspekcję Pracy mają zazwyczaj na celu zweryfikowanie, czy pracodawca przestrzega przepisów prawa pracy i tych związanych z bezpieczeństwem oraz ochroną życia i zdrowia pracowników.
Zgodnie z artykułem 24 Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 roku o Państwowej Inspekcji Pracy “inspektorzy pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia w zakresie, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 i 4.”
Oprócz ww. instytucji ze względu na rodzaj i specyfikę prowadzonej działalności przedsiębiorca może być skontrolowany przez:
– Urząd Celno-Skarbowy
– Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PEFRON)
– Państwowa Inspekcja Sanitarna (Sanepid)
– Inspekcja Handlowa
– Główny Inspektorat Weterynarii
– organ udzielający koncesję
– organ prowadzący rejestr działalności regulowanej
– Straż Graniczna
– Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych
– Inspekcja Ochrony Środowiska
– Państwowa Straż Pożarna
– inne organy państwowe
Warto pamiętać, że zgodnie z Ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej a dokładnie zgodnie z artykułem 79a ww. ustawy “czynności kontrolne mogą być wykonywane przez pracowników organów kontroli po okazaniu przedsiębiorcy albo osobie przez niego upoważnionej legitymacji służbowej“.