Spis z natury
Każdy podatnik prowadzący KPiR jest zobowiązany do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury. Nie informuje się o dokonaniu spisu z natury urzędu skarbowego – nie ma takiej konieczności. Spisu z natury należy dokonać i wpisać na:
- koniec każdego roku podatkowego,
- dzień 1 stycznia (wyjątek: nie ma konieczności, jeśli spis jest analogiczny jak ten na koniec roku podatkowego),
- dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego,
- dzień zmiany wspólnika,
- dzień zmiany proporcji udziałów wspólników,
- dzień likwidacji działalności,
- dzień utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania podatku ryczałtowego.
Obowiązek sporządzenia spisu z natury wynika bezpośrednio z § 24 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
1. Podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej „spisem z natury”, na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania podatku na podstawie ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 43, 1495, 1649 i 2200), zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności.
§ 24 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
2. Obowiązek sporządzenia spisu z natury na dzień 1 stycznia roku podatkowego nie dotyczy podatników, którzy sporządzili spis z natury na koniec poprzedniego roku podatkowego. W tym przypadku zamiast spisu z natury na dzień 1 stycznia roku podatkowego do księgi wpisuje się spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego.
3. Spis z natury podlega wpisaniu do księgi także wówczas, gdy osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają go za okresy miesięczne oraz gdy na podstawie odrębnych przepisów jego sporządzenie zarządził naczelnik urzędu skarbowego.
Wycena spisu z natury – do kiedy należy ją wykonać?
Zgodnie z § 26 ust. 7 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów podatnik jest obowiązany dokonać wyceny najpóźniej w terminie 14 dni od dnia zakończenia spisu z natury. Podatnicy rozliczający się za pomocą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie mają takiego obowiązku.
Jak wygląda wycena spisu z natury?
Wycena spisu z natury odbywa się dla:
- materiałów i towarów handlowych:
– według cen zakupu lub nabycia (wybór jednej z nich jest dobrowolny)
– według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia (metoda obowiązkowa przy cenie rynkowej niższej niż cena zakupu lub nabycia)
- półwyrobów (półfabrykaty), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji:
– wycenia się według kosztów wytworzenia;
- odpadów użytkowych (które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową):
– według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania.
W celu ustalenia wartości poszczególnych składników spisu z natury, tj. materiałów i towarów handlowych według cen nabycia, należy ustalić procentowy wskaźnik kosztów ubocznych zakupu (kolumna 11) w stosunku do ogólnej wartości zakupu towarów handlowych i materiałów zewidencjonowanych (w kolumnie 10). Wskaźnik można określić za pomocą wzoru:
koszty uboczne zakupu x 100 / koszty zakupu towarów handlowych i materiałów
Wyliczony za pomocą powyższego wzoru wskaźnik należy przemnożyć przez jednostkową cenę zakupu i ustalić wartość materiałów/towarów objętych spisem.
Wycena spisu z natury – konsekwencje podatkowe
Przy sporządzaniu spisu z natury należy pamiętać, że jego wycena ma bezpośredni wpływ na kwoty wykazywane w podsumowaniu KPiR oraz na podatek dochodowy:
- roczny – w przypadku remanentu końcowego i początkowego,
- liczony w ramach zaliczki – w przypadku remanentu sporządzonego w trakcie roku.
W wyniku sporządzenia prawidłowego spisu z natury może bowiem powstać różnica remanentowa, która – w zależności od tego, czy remanent końcowy (lub śródroczny) jest wyższy, czy niższy od remanentu początkowego – ma wpływ na dochód do opodatkowania:
- remanent końcowy < remanent początkowy – dochód ulega zmniejszeniu o różnicę remanentową,
- remanent końcowy > remanent początkowy – dochód ulega zwiększeniu o różnicę remanentową.
Reasumując, wycena spisu z natury jest obowiązkowa dla podatników prowadzących KPiR. Jest ona zależna od posiadanych składników, które są przedmiotem spisu. W niektórych przypadkach istnieje dobrowolność wyceny składnika. Wycena spisu z natury oddziałuje na podatek dochodowy.