Jak prawidłowo dokonać wyceny spisu z natury?

Spis z natury

Każdy podatnik prowadzący KPiR jest zobowiązany do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury. Nie informuje się o dokonaniu spisu z natury urzędu skarbowego – nie ma takiej konieczności. Spisu z natury należy dokonać i wpisać na: 

•  koniec każdego roku podatkowego, 
•  dzień 1 stycznia (wyjątek: nie ma konieczności, jeśli spis jest analogiczny jak ten na koniec roku podatkowego), 
•  dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, 
•  dzień zmiany wspólnika, 
•  dzień zmiany proporcji udziałów wspólników, 
•  dzień likwidacji działalności, 
•  dzień utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania podatku ryczałtowego. 

Obowiązek sporządzenia spisu z natury wynika bezpośrednio z § 24 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. 

1. Podatnicy są obowiązani do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury towarów handlowych, materiałów (surowców) podstawowych i pomocniczych, półwyrobów, produkcji w toku, wyrobów gotowych, braków i odpadów, zwanego dalej „spisem z natury”, na dzień 1 stycznia, na koniec każdego roku podatkowego, na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego, a także w razie utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania podatku na podstawie ustawy z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 43, 1495, 1649 i 2200), zmiany wspólnika, zmiany proporcji udziałów wspólników lub likwidacji działalności. 
2. Obowiązek sporządzenia spisu z natury na dzień 1 stycznia roku podatkowego nie dotyczy podatników, którzy sporządzili spis z natury na koniec poprzedniego roku podatkowego. W tym przypadku zamiast spisu z natury na dzień 1 stycznia roku podatkowego do księgi wpisuje się spis z natury sporządzony na dzień 31 grudnia poprzedniego roku podatkowego. 
3. Spis z natury podlega wpisaniu do księgi także wówczas, gdy osoby prowadzące działalność gospodarczą sporządzają go za okresy miesięczne oraz gdy na podstawie odrębnych przepisów jego sporządzenie zarządził naczelnik urzędu skarbowego. 

§ 24 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. 

Wycena spisu z natury – do kiedy należy ją wykonać? 

 Zgodnie z § 26 ust. 7 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów podatnik jest obowiązany dokonać wyceny najpóźniej w terminie 14 dni od dnia zakończenia spisu z natury. Podatnicy rozliczający się za pomocą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie mają takiego obowiązku.  

Jak wygląda wycena spisu z natury? 

 Wycena spisu z natury odbywa się dla: 

•  materiałów i towarów handlowych: 
  – według cen zakupu lub nabycia (wybór jednej z nich jest dobrowolny)
  – według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia (metoda obowiązkowa przy cenie rynkowej niższej niż cena zakupu lub nabycia) 

• półwyrobów (półfabrykaty), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji: 
  – wycenia się według kosztów wytworzenia; 

• odpadów użytkowych (które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową): 
  – według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania. 

W celu ustalenia wartości poszczególnych składników spisu z natury, tj. materiałów i towarów handlowych według cen nabycia, należy ustalić procentowy wskaźnik kosztów ubocznych zakupu (kolumna 11) w stosunku do ogólnej wartości zakupu towarów handlowych i materiałów zewidencjonowanych (w kolumnie 10). Wskaźnik można określić za pomocą wzoru: 

koszty uboczne zakupu x 100 / koszty zakupu towarów handlowych i materiałów 

Wyliczony za pomocą powyższego wzoru wskaźnik należy przemnożyć przez jednostkową cenę zakupu i ustalić wartość materiałów/towarów objętych spisem. 

Wycena spisu z natury – konsekwencje podatkowe 

Przy sporządzaniu spisu z natury należy pamiętać, że jego wycena ma bezpośredni wpływ na kwoty wykazywane w podsumowaniu KPiR oraz na podatek dochodowy: 

•  roczny – w przypadku remanentu końcowego i początkowego, 
•  liczony w ramach zaliczki – w przypadku remanentu sporządzonego w trakcie roku. 

W wyniku sporządzenia prawidłowego spisu z natury może bowiem powstać różnica remanentowa, która – w zależności od tego, czy remanent końcowy (lub śródroczny) jest wyższy, czy niższy od remanentu początkowego – ma wpływ na dochód do opodatkowania: 

• remanent końcowy < remanent początkowy – dochód ulega zmniejszeniu o różnicę remanentową, 
• remanent końcowy > remanent początkowy – dochód ulega zwiększeniu o różnicę remanentową. 

 Reasumując, wycena spisu z natury jest obowiązkowa dla podatników prowadzących KPiR. Jest ona zależna od posiadanych składników, które są przedmiotem spisu. W niektórych przypadkach istnieje dobrowolność wyceny składnika. Wycena spisu z natury oddziałuje na podatek dochodowy.