Co do zasady za wybór formy opodatkowania odpowiedzialny jest przedsiębiorca, który podczas wyboru musi kierować się nie tylko rachunkiem ekonomicznym, ale także rodzajem wykonywanej działalności. Polskie regulacje prawne wyróżniają cztery podstawowe formy opodatkowania działalności.
Są to:
- skala podatkowa (zasady ogólne)
- podatek liniowy
- zryczałtowane formy opodatkowania
- kartę podatkowa
- ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Skala podatkowa
Podstawowa i z reguły najczęściej stosowana forma opodatkowania przychodów z działalności, ale także przychodów uzyskiwanych w ramach stosunku pracy, umów cywilnoprawnych lub świadczeń uzyskiwanych z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zasiłki, renty czy emerytury). Polega na opodatkowaniu dochodu (a nie przychodu) według dwustopniowej skali.
Dochód = Przychód z działalności gospodarczej – Koszty uzyskania przychodu
W przypadku skorzystania z tej formy opodatkowania, podatnik jest obowiązany prowadzić księgę przychodów i rozchodów, w której ewidencjonuje swoje przychody i rozchody, Ponadto na koniec roku podatkowego należy sporządzać spis z natury wykazując w nim m.in. nabyte towary oraz materiały.
Zgłoszenie formy opodatkowania jako skali podatkowej
Skalę podatkową jako formę opodatkowania przedsiębiorcy mogą wybrać podczas rejestracji działalności gospodarczej na druku CEIDG-1 (pole 18).
Natomiast przedsiębiorcy, którzy do tej pory opodatkowywali osiągane przez siebie dochody w inny sposób (podatek liniowy, ryczałt) mogą zmienić formę opodatkowania na zasady ogólne, począwszy od 20 dnia następującego po miesiącu, w którym przedsiębiorca osiągnął pierwszy przychód w nowym roku podatkowym, a w przypadku zmiany z karty podatkowej – w terminie do 20 stycznia. Zmianę należy zgłosić poprzez pisemne oświadczenie do naczelnika właściwego urzędu skarbowego lub poprzez zmianę w formularzu CEIDG-1.
Podatek liniowy
W przypadku podatku liniowego (podobnie jak przy skali podatkowej) opodatkowaniu ulega dochód a nie przychód. Do opodatkowania stosuje się jedną 19% stawkę podatku. Nie ma tutaj znaczenia wysokość uzyskanego dochodu. Również i przy tej formie opodatkowania należy prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów.
Zgłoszenie formy opodatkowania podatkiem liniowym
Podatek liniowy jako formę opodatkowania przedsiębiorcy mogą wybrać podczas rejestracji działalności gospodarczej na druku CEIDG-1 (pole 18).
Natomiast przedsiębiorcy, którzy do tej pory korzystali z innej formy opodatkowania mogą ją zmienić na podatek liniowy. W tym celu do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym osiągnięto pierwszy przychód w roku podatkowym, a w przypadku zmiany z karty podatkowej – w terminie do 20 stycznia należy złożyć pisemne oświadczenie o zmianie do naczelnika właściwego urzędu skarbowego albo aktualizację CEIDG-1.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest dość specyficzną formą opodatkowania, w przypadku której przedsiębiorca nie może pomniejszyć osiąganych przychodów o poniesione koszty podatkowe. Jednak swego rodzaju rekompensatą są stosunkowo niskie stawki ryczałtu – 2%, 3%, 5,5%, 8,5%, 10%, 12,5% (stawka dot. najmu prywatnego), 15% oraz 17%, w zależności od rodzaju wykonywanej działalności gospodarczej.
Z formy opodatkowania, jaką jest ryczałt nie może skorzystać każdy przedsiębiorca. Ryczałt jest przeznaczony dla osób fizycznych uzyskujących przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej (w tym spółki cywilne osób fizycznych oraz spółki jawne osób fizycznych), które w roku poprzedzającym rok podatkowy:
- uzyskały przychody z tej działalności, prowadzonej wyłącznie samodzielnie, w wysokości nieprzekraczającej 2 000 000 euro (w 2021 limit ten w złotówkach wynosi (9 030 600 zł)
- uzyskały przychody wyłącznie z działalności prowadzonej w formie spółki, a suma przychodów wspólników spółki z tej działalności nie przekroczyła kwoty 2 000 000 euro.
Ta forma opodatkowania jest przeznaczona także dla osób rozpoczynających działalność w danym roku podatkowym, które nie korzystają z opodatkowania w formie karty podatkowej – bez względu na wysokość osiąganych przychodów.
Dodatkowo należy mieć na uwadze fakt iż, ustawa o zryczałtowanym podatku dochodowym wymienia katalog działalności, które bezwzględnie nie mogą opodatkować swoich przychodów ryczałtem (art. 8 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym).
Zgłoszenie formy opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych
Ryczałt jako formę opodatkowania można wybrać podczas rejestracji działalności gospodarczej na druku CEIDG-1 (pole 18).
Natomiast przedsiębiorcy, którzy do tej pory korzystali z innej formy opodatkowania mogą ją zmienić na ryczałt. W tym celu do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym podatnik osiągnął pierwszy przychód, a w przypadku zmiany z karty podatkowej – w terminie do 20 stycznia w roku podatkowym należy przygotować i złożyć w US pisemne oświadczenie lub aktualizację CEIDG-1.
Karta podatkowa
Karta podatkowa jest zryczałtowaną formą opodatkowania. Wartość wpłaconego na konto US podatku nie odzwierciedla w żaden sposób osiąganych przez podmiot przychodów. Co ważne, stawka karty podatkowej zależy od kilku czynników, takich jak np.:
- rodzaj wykonywanych usług,
- wielkość zatrudnienia,
- wielkość (liczba ludności) miejscowości w której działalność jest prowadzona,
- rozmiar prowadzonej działalności.
Karta podatkowa przeznaczona jest jedynie dla tych podatników, którzy prowadzą rodzaj działalności określony w art. 23 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym (np. usługi rozrywkowe, opieka domowa nad dziećmi i osobami chorymi itp.).
Zgłoszenie formy opodatkowania kartą podatkową
Rozpoczęcie działalności w trakcie roku podatkowego zobowiązuje przedsiębiorcę do złożenia stosownego wniosku o zastosowanie karty podatkowej jeszcze przed rozpoczęciem działalności. Odpowiednim do tego będzie urząd skarbowy właściwy dla miejsca zamieszkania podatnika oraz druk PIT-16. Co ważne, podatnik może dołączyć go do wniosku o wpis do CEIDG-1.
W sytuacji gdy podatnik, który uprzednio korzystał z formy opodatkowania, jaką jest karta podatkowa i do dnia 20-tego stycznia nie dokonał wyboru innej formy opodatkowania uznaje się to za równoznaczne ze stosowaniem tej formy w kolejnym roku. Przedsiębiorca chcący zmienić formę opodatkowania na kartę podatkową, musi zgłosić ten fakt do dnia 20-tego stycznia roku podatkowego na formularzu PIT-16.
Obowiązki rozliczających się kartą podatkową
Podatnicy wybierający kartę podatkową nie mają obowiązku prowadzenia KPiR. Jednak są zobowiązani do:
- wydawania rachunków i faktur na żądanie klienta;
- prowadzenia ewidencji zatrudnienia (o ile zatrudniają pracowników);
- rozliczania zaliczek na podatek oraz składek ZUS od przychodów zatrudnionych pracowników;
- płacenia podatku w formie karty podatkowej do 7-ego dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni (za grudzień podatek należy wpłacić do 28 grudnia);
- złożenia na formularzu PIT-16A do 31 stycznia rocznej deklaracji za poprzedni rok podatkowy o wysokości składki na ubezpieczenie zdrowotne zapłaconej i odliczonej od karty w danym roku;
- informowania o wszelkich zmianach np. stanu zatrudnienia;
- sporządzania wykazu składników majątku w przypadku likwidacji działalności gospodarczej