Działalność nierejestrowa – czym jest i kto może ją założyć?
Działalność gospodarcza jest kluczowym elementem ekonomii każdego kraju. Jednak nie wszyscy przedsiębiorcy są zarejestrowani w oficjalnych rejestrach, takich jak Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej (CEIDG) w Polsce. Część z nich prowadzi tzw. działalność nierejestrową. Czym dokładnie jest działalność nierejestrowa i kiedy jest dozwolona?
Co to jest działalność nierejestrowa?
Działalność nierejestrowa to forma prowadzenia działalności gospodarczej, która, mimo że spełnia kryteria działalności gospodarczej, takie jak zorganizowana struktura, charakter zarobkowy, prowadzenie w sposób ciągły i we własnym imieniu, nie jest zarejestrowana w oficjalnych rejestrach z powodu niskiego poziomu przychodów.
W Polsce istnieją pewne wyjątki, które pozwalają na prowadzenie działalności nierejestrowej. Zgodnie z przepisami, jeżeli przychody z działalności nie przekraczają określonego limitu w ciągu roku podatkowego, przedsiębiorca nie jest zobowiązany do rejestracji w CEIDG. Limit ten jest jednak zmienny i może być różny w zależności od roku podatkowego.
Od lipca 2023 roku próg przychodów, poniżej którego nie trzeba rejestrować działalności gospodarczej, to 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w danym roku. Obecnie jest to 2700 zł brutto miesięcznie. Jeśli podczas prowadzenia działalności nierejestrowej przekroczymy w którymkolwiek miesiącu określony próg przychodów, mamy obowiązek zarejestrować naszą działalność jako działalność gospodarczą w ciągu 7 dni od dnia, w którym limit został przekroczony.
Kto może założyć działalność nierejestrową?
Działalność nierejestrową może prowadzić osoba fizyczna, która przez ostatnie pięć lat nie prowadziła działalności gospodarczej. Oznacza to, że możliwe jest posiadanie zarejestrowanej firmy, ale przez poprzednie 60 miesięcy musi ona pozostawać w zawieszeniu. Ma to zastosowanie również do osób prowadzących działalność gospodarczą za granicą. Działalność nierejestrowa nie może obejmować działań, które wymagają dodatkowych pozwoleń czy koncesji.
Działalność nierejestrowa jest dostępna również dla osób niepełnoletnich, rolników, bezrobotnych i urzędników. Jednakże z konkretnych przepisów mogą wynikać pewne ograniczenia dla osób o tym statusie.
Niepełnoletni
Niepełnoletni mogą prowadzić działalność nierejestrową, ponieważ, ogólnie rzecz biorąc, nie wymaga to pełnej zdolności do czynności prawnych. Muszą być jednak świadomi ograniczeń związanych z ich wiekiem, np. ograniczonej zdolności do czynności prawnych w wieku od 13 do 18 lat.
To oznacza, że nie mogą samodzielnie podejmować decyzji prawnych, które wpływają na powstanie, zmianę lub ustanie stosunku prawnego, np. nie mogą samodzielnie zawierać umów z kontrahentami. W takim przypadku potrzebna będzie zgoda przedstawiciela ustawowego. Niepełnoletni mogą natomiast samodzielnie zarządzać dochodami z działalności nierejestrowej, chyba że sąd opiekuńczy zadecyduje inaczej.
Rodzice zarządzają majątkiem dziecka, ale muszą uzyskać jego zgodę i zgodę sądu opiekuńczego na czynności przekraczające zakres zwykłego zarządu, np. kupno nieruchomości.
Ograniczenia lub wykluczenia dla niepełnoletnich prowadzących określone działalności muszą być uregulowane w ustawie.
Bezrobotni
W celu zachowania statusu bezrobotnego, nie można wykonywać innej pracy zarobkowej. Oznacza to, że nie można zawierać umów cywilnoprawnych, takich jak umowy agencyjne, umowy zlecenia, umowy o dzieło itp. Zawarcie takiej umowy prowadzi do utraty statusu bezrobotnego.
Jeśli osoba bezrobotna prowadzi działalność opartą wyłącznie na umowach sprzedaży, nie jest uznawana za wykonującą działalność gospodarczą według ustawy, ale nadal osiąga przychody i może prowadzić działalność nierejestrową.
Urzędnicy
Ustawa o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne nie definiuje działalności gospodarczej ani nie odnosi się do innych aktów prawnych. Stosuje się więc ustawę – Prawo przedsiębiorców. Ponieważ działalność nierejestrowa nie jest uznawana za działalność gospodarczą z powodu określonego poziomu przychodów, urzędnicy mogą prowadzić działalność nierejestrową.
Jednakże, regulaminy wewnętrzne lub zarządzenia urzędów mogą ograniczać możliwość prowadzenia takiej działalności przez urzędników. Przykładowo, wymagając zgody dyrektora generalnego na dodatkowe aktywności zarobkowe.
Rolnicy
Zasadniczo jeśli rolnicy spełniają określone warunki, mogą prowadzić działalność nierejestrową. Istnieją jednak pewne ograniczenia.
Nie mogą oni prowadzić działalności nierejestrowej w zakresie określonych rodzajów działalności wyłączonych z ustawy Prawo przedsiębiorców, takich jak:
działalność wytwórcza w rolnictwie, w zakresie upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
wynajmowanie pokoi,
sprzedaż posiłków domowych, i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów,
wyrób wina poniżej 100 hektolitrów rocznie,
sprzedaż określona w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych,
działalność prowadzona przez koła gospodyń wiejskich.
